Coraz częściej mówi się o zaburzeniach integracji sensorycznej. Nie oznacza to jednak, że są one dużo powszechniejsze niż kiedyś, ale że częściej się je diagnozuje i udziela odpowiedniego wsparcia osobom na nie cierpiącym. Szacuje się, że może je mieć około 20% dzieci. Zaburzenia SI u dzieci – co to właściwie jest, jakie są objawy i jak sobie z nimi radzić?
Spis treści:
- Czym są zaburzenia SI u dzieci?
- Objawy zaburzeń integracji sensorycznej
- Terapia w zakresie integracji sensorycznej, propozycje ćwiczeń
Czym są zaburzenia SI u dzieci?
O zaburzeniach integracji sensorycznej mówimy wtedy, gdy układ nerwowy organizuje bodźce zmysłowe w nieprawidłowy sposób. Zalicza się do tego obniżoną wrażliwość oraz nadwrażliwości na bodźce, a także zwiększony czy zmniejszony poziom aktywności ruchowej. Zaburzenia SI u dzieci mogą przejawiać się dysfunkcjami w przetwarzaniu doznań sensorycznych w obrębie różnych systemów (zmysłów): wzrokowego, słuchowego, czuciowego, węchowego, smakowego, bądź zmysłu równowagi.
Objawy zaburzeń integracji sensorycznej
Jak rozpoznać zaburzenia SI? Objawy można podzielić na nadwrażliwości i podwrażliwości, a jedno dziecko może mieć zarówno jedne, jak i drugie tylko w obrębie różnych zmysłów. Są to jakby skrajności w odbiorze bodźców.
Zaburzenia SI – objawy:
- Bardzo słabe lub zbyt silne reagowanie na ból;
- Trudności z utrzymaniem równowagi, jazdą na rowerze;
- Niezgrabność ruchowa, potykanie się o różne przedmioty, zahaczanie o meble, wpadanie na mijanych ludzi;
- Wybiórczość pokarmowa albo nadmierne przejadanie się, problemy z żuciem, piciem przełykaniem;
- Nadwrażliwość na dotyk, drażniące materiały, metki, przytulanie, niechęć do smarowania kremem lub poszukiwanie ciągłych doznań na skórze, ściskania i preferowanie obcisłych czy szorstkich ubrań;
- Choroba lokomocyjna, niechęć do huśtania się lub wręcz przeciwnie – ciągłe kręcenie się w kółko, kiwanie się;
- Nadwrażliwość na zapachy lub wąchanie wszystkiego;
- Słabe wyczucie odległości;
- Ogromna niechęć do czesania się, mycia włosów, czyszczenia uszu, nosa, obcinania paznokci;
- Chodzenie na palcach, unikanie chodzenia boso;
- Nadwrażliwość na jaskrawe kolory i światło lub poszukiwanie doznań świetlnych, np. świecenie sobie w oczy latarką;
- Zatykanie uszu w reakcji na różne dźwięki;
- Trudności z motoryką małą – rysowaniem, pisaniem, zapinaniem guzików, brak dominacji jednej ręki;
- Problemy z koncentracją uwagi, łatwość rozpraszania się;
- Lubi tylko dobrze znane miejsca i rusza się wolniej niż wymaga tego sytuacja lub preferuje ekstremalne przeżycia i nie może usiedzieć w miejscu.
Oczywiście pojedyncze objawy nie pozwalają na to, by stwierdzić zaburzenia SI u dzieci. Mówimy o nich wtedy, jeśli sprawia to trudności w normalnym funkcjonowaniu. Jeśli dziecko cierpi na zaburzenia integracji sensorycznej – leczenie pozwoli mu na dostymulowanie lub odwrażliwienie poszczególnych zmysłów zgodnie z potrzebami.
Terapia w zakresie integracji sensorycznej, propozycje ćwiczeń
Jeśli podejrzewamy u dziecka zaburzenia integracji sensorycznej, warto szukać specjalistów w tym zakresie. Terapeuta SI przeprowadzi odpowiednio proces diagnostyczny, sporządzi opinię i wyjaśni czy i jaka terapia byłaby wskazana. Kiedy dziecko ma same zaburzenia integracji sensorycznej, leczenie może przynieść całkowity zanik objawów. Jedynie w przypadku dodatkowych zaburzeń – chorób genetycznych czy spektrum autyzmu, pojawiają się dodatkowe trudności i wtedy terapia ma na celu łagodzenie objawów.
Jednak nawet jeśli dziecko nie cierpi na zaburzenia integracji sensorycznej, ćwiczenia z tego zakresu mogą pomóc mu w przypadku wzmożonej lub obniżonej reakcji na pewne bodźce, a także dostarczą rozwijającej rozrywki.
Zaburzenia integracji sensorycznej – ćwiczenia:
- Dotyk – wyciąganie „skarbów” ukrytych w kaszy, ryżu, piasku; głaskanie ciała różnymi fakturami (gąbki, szczotki, rękawice); malowanie palcami, stopami; zabawy masami plastycznymi; „Dotykowe pudełko”; malowanie ciała;
- Czucie głębokie – siłowanie się, przepychanie, pchanie wózka, masaż, przeciąganie liny, ściskanie „gniotka”, przeciskanie się przez pudła i tunele;
- Zmysł równowagi – skakanie na piłce, wspinanie, pełzanie, bujanie w kocu, na huśtawce, turlanie się, przeskakiwanie przez przeszkody, taniec, jazda na rowerku biegowym;
- Węch i smak – wspólne gotowanie połączone z poznawaniem zapachów i smaków; rozpoznawanie potraw z zamkniętymi oczami, picie wody gazowanej dla odczucia bąbelków;
- Słuch – „wsłuchiwanie się w ciszę”, słuchanie odgłosów natury, rozpoznawanie dźwięków wysokich i niskich, cichych i głośnych;
- Wzrok – przyglądanie się różnym barwom, zabawa odbitym światłem, zabawy przy „kuli dyskotekowej” i różnymi latarkami.
Zaburzenia SI u dzieci występują stosunkowo często. Objawy te mogą mieć różne nasilenie, ale zawsze utrudniają normalne funkcjonowanie. Jeśli dostrzegamy u dziecka problemy z integracją bodźców zmysłowych (silne nadwrażliwości lub podwrażliwości bądź nieadekwatną ekspresję ruchową) warto skonsultować się z certyfikowanym terapeutą SI. Zaburzenia te można bowiem wyleczyć lub w przypadku współistniejących innych trudności – łagodzić ich objawy. Ponadto ćwiczenia wykorzystywane w terapii SI mogą być wykonywane także przez dzieci nie mające zaburzeń przetwarzania zmysłowego w celu rozwoju sensorycznego i zabawy.